مقایسه علم و فناوری
مقایسه علم و فناوری از حیث تعریف و ماهیت، اهداف، ارتباط متقابل علم و فناوری، تاثیر بر جامعه، چالشها و ملاحظات اخلاقی در این مطلب بررسی خواهد شد. واژه علم (science) و فناوری (technology) هر چند عموماً در یک راستا در نظر گرفته میشوند اما از جنبههای مختلف با یکدیگر تفاوت دارند که در اینجا عنوان خواهند شد.
فهرست مطالب
مقدمه و تعریف
علم مطالعه نظاممند پدیدههای طبیعی است. علم با استفاده از مشاهده، آزمایش و روش علمی به دنبال درک چگونگی کارکرد مقولههاست. دانشمندان با انگیزه حاصل از کنجکاوی و جستجوی دانش برای خود، به کشف حقایق بنیادی درباره جهان میپردازند. ویژگیهای کلیدی علم شامل موارد زیر است:
پیگیری عینی: دانشمندان برای عینیت تلاش میکنند و با تحلیل، تعمیم و ایجاد نظریهها، مطالبی را ارائه میکنند.
پدیدههای طبیعی: علم بر درک فرآیندها و پدیدههای طبیعی تمرکز دارد.
روششناسی: علم بر کشف از طریق آزمایشهای کنترلشده متکی است.
مهارتهای لازم: دانشمندان در مهارتهای تجربی و منطقی برتری دارند.
از سوی دیگر، فناوری نمایانگر کاربرد عملی دانش علمی است. هدف اصلی فناوری ایجاد محصولات و راهحلهایی است که به مشکلات دنیای واقعی پاسخ میدهند، زندگی انسانی را بهبود میبخشند و محیط ما را بهتر میکنند. ویژگیهای قابل توجه فناوری شامل موارد زیر است:
رویکرد ارزشگرا: تصمیمات فناوری شامل قضاوتهای ارزشمندی بوده و طراحی، اختراع، تولید و حل مسئله بخشهای جداییناپذیر فرآیندهای فناوری هستند.
محیط ساختهشده: فناوری بر درک و دستکاری محیط ساختهشده تمرکز دارد.
روشهای توسعه: فناوری شامل طراحی، اختراع و تولید است.
مهارتهای لازم: فناوران به مهارتهایی در طراحی، ساخت، آزمایش، برنامهریزی، تضمین کیفیت و ارتباطات بین فردی نیاز دارند.
به طور خلاصه:
علم دانش تولید میکند، در حالی که فناوری ابزارها و محصولات را تولید میکند.
علم به دنبال کشف رازهای دنیای طبیعی است، در حالی که فناوری آن دانش را به راهحلهای عملی برای بشریت تبدیل میکند.
روششناسی
روش علمی:
مشاهده: دانشمندان پدیدهها را مشاهده و دادهها را جمعآوری میکنند.
فرضیه: بر اساس مشاهدات، آنها فرضیههایی را فرموله میکنند.
آزمایش: آزمایشهایی برای آزمون این فرضیهها تحت شرایط کنترلشده طراحی میشوند.
تحلیل: دادههای حاصل از آزمایشها تحلیل میشوند تا فرضیهها تایید یا رد شوند.
نتیجهگیری: نتایج به دست آمده و نظریهها ممکن است توسعه یا تعدیل شوند.
فرآیند فناوری:
شناسایی مشکل: فناوران یک مشکل یا نیاز را شناسایی میکنند.
تحقیق و توسعه: آنها تحقیق میکنند و نمونهها یا مدلهایی را توسعه میدهند.
طراحی: طراحیها و برنامههای دقیق برای ساخت فناوری ایجاد میشوند.
تولید: فناوری تولید، آزمایش و تصفیه میشود.
پیادهسازی و نگهداری: محصول نهایی پیادهسازی، نگهداری و در صورت نیاز بهروز رسانی میشود.
ارتباط متقابل
در بررسي مقایسه علم و فناوری بین علم و فناوری در خواهيم يافت كه هر دو رابطه همافزایی دارند. علم، نوآوریهای فناوری را با ارائه دانش و بینشهای جدید که میتواند برای توسعه ابزارها و سیستمهای جدید استفاده شود، به پیش میبرد.. بهطور معکوس، فناوری با ارائه ابزارها و روشهای پیشرفته که ظرفیت مشاهده و آزمایش را افزایش میدهد، امکان اکتشافات علمی را فراهم میکند
به عنوان مثال، توسعه میکروسکوپ، زیستشناسی را با امکان مشاهده میکروارگانیسمها متحول کرد و منجر به اکتشافات علمی متعدد شد. بهطور مشابه، پیشرفتهای فناوری کامپیوتر، تحلیل دادهها را در تمام رشتههای علمی تغییر داد و امکان مدیریت مجموعههای دادهی پیچیده و انجام شبیهسازیهای پیچیده را فراهم کرد.
تاثیر بر جامعه
هر دو علم و فناوری تاثیرات عمیقی بر جامعه دارند و اغلب به هم پیوسته و موجب پیشرفت در زمینههای مختلف میشوند.
علم:
پیشرفتهای پزشکی: تحقیق علمی منجر به کشفیات در درک بیماریها و به تبع آن، واکسنها، درمانها و روشهای پزشکی که جانها را نجات میدهند، شده است.
درک محیط زیست: علم، آگاهی از تغییرات اقلیمی و تخریب محیط زیست را افزایش داده و اقداماتی را برای حفظ زيست بومها بوجود آورده است.
گسترش دانش: تحقیق بنیادی در زمینههایی مانند فیزیک، شیمی و نجوم، دانش انسانی را گسترش میدهد و الهام بخش تحقیقات علمی بیشتری ميگردد.
فناوری:
ارتباطات: پیشرفتهای فناوری ارتباطات را متحول کرده و از طریق اینترنت و دستگاههای موبایل آن را فوری و جهانی کرده است.
حمل و نقل: نوآوریهایی مانند اتومبیلها، هواپیماها و قطارهای سریعالسیر سفر را سریعتر و دسترسپذیرتر کردهاند.
زندگی روزمره: امکانات روزانه مانند تلفنهای هوشمند، لوازم خانگی و وسايل سرگرمی کیفیت زندگی را بهطور چشمگیری بهبود بخشیدهاند.
چالشها و ملاحظات اخلاقی
هر دو علم و فناوری چالشها و سوالات اخلاقی را مطرح میکنند که نیاز به توجه دقیق دارند.
چالشهای علمی:
تامین مالی و منابع: تحقیق علمی اغلب نیاز به تامین مالی و منابع قابل توجه دارد که ممکن است محدود باشد.
معضلات اخلاقی: مسائلی مانند اصلاح ژنتیکی، شبيه سازي و آزمایش روی حیوانات سوالات اخلاقی را برمیانگیزد.
تفسیر دادهها: تفسیر نادرست دادهها یا تحقیق تقلبی میتواند منجر به نتایج غلط و ايجاد بیاعتمادی شود.
چالشهای فناوری:
حریم خصوصی و امنیت: فناوری نگرانیهایی را دربارهی حریم خصوصی دادهها و امنیت سایبری ایجاد میکند.
تاثیرات زیستمحیطی: پیشرفتهای فناوری اگر بهطور پایدار مدیریت نشوند، میتوانند به تخریب محیط زیست منجر شوند.
اختلال اجتماعی: خودکارسازی و هوش مصنوعی میتواند شغلها را از بین ببرد و به چالشهای اقتصادی و اجتماعی منجر شود.
نتیجهگیری
در نتیجه، در حالی که علم و فناوری در اهداف و روشهای خود متمایز هستند، اما بهطور عمیق به یکدیگر مرتبطاند. علم در پی درک دنیای طبیعی است، در حالی که فناوری هدفش حل مشکلات عملی با استفاده از دانش علمی است. هر دو نوآوری را تحریک میکنند، کیفیت زندگی را بهبود میبخشند و با چالشهای جهانی مقابله ميكنند. مقایسه علم و فناوری و شناخت تفاوتها و تعاملات آنها برای بهرهبرداری مسئولانه و اخلاقی از پتانسیلهای علم و فناوري ضروری است.
منابع:
Allen, A. (2022, October 25). What is the difference between science and technology? Suntrics – Your Daily News/Guide for Biz, Health, Tech & Lifestyle! https://suntrics.com/tech-blogs/science-and-technology/
Science vs Technology. (n.d.). Diffen. https://www.diffen.com/difference/Science_vs_Technology
Yadav, P. (2023, June 11). Science vs Technology: Difference and Comparison. Ask Any Difference. https://askanydifference.com/difference-between-science-and-technology/
