تاریخچه جامع اینترنت
در این نوشتار به مقوله مهم تاریخچه جامع اینترنت در راستای فراگیری مهارت‌های رایانه‌ای (ICDL) خواهیم پرداخت. آشنایی با این مبحث، یک مقدمه ضروری برای ورود به استفاده از فناوری اینترنت خواهد بود. مرور تاریخچه اینترنت یک سفر جذاب است که چندین دهه را در بر می‌گیرد و شامل پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تلاش‌های مشترک در سراسر جهان است. در اینجا نگاهی جامع به چگونگی تکامل اینترنت از یک مفهوم به ابزار ضروری امروزی داریم. در این قسمت که تاریخچه جامع اینترنت هست به طرح مباحث مفصلی در این خصوص پرداخته‌ایم.
فهرست مطالب
مفاهیم و توسعه‌های اولیه
ایده یک شبکه جهانی از کامپیوترها به اوایل دهه ۱۹۶۰ بازمی‌گردد. جی. سی. آر. لیکلیدر (J.C.R. Licklider) از موسسه فناوری ماساچوست (MIT) اولین بار مفهوم “شبکه کامپیوتری بین‌کهکشانی” (Intergalactic Computer Network) را در سال ۱۹۶۲ پیشنهاد داد. در همان زمان، پل باران (Paul Baran) در شرکت RAND و دونالد دیویس (Donald Davies) در آزمایشگاه ملی فیزیک در بریتانیا به طور مستقل ایده سوئیچینگ بسته‌ها را که روشی برای شکستن داده‌ها به بسته‌های کوچک‌تر برای انتقال کارآمدتر بود را توسعه دادند. در ادامه تاریخچه جامع اینترنت به بسط سایر مفاهیم خواهیم پرداخت.
شبکه کامپیوتری بین‌کهکشانی
شبکه کامپیوتری بین‌کهکشانی یک مفهوم پیشگامانه بود که توسط جی. سی. آر. لیکلیدر در اوایل دهه ۱۹۶۰ پیشنهاد شد و یکی از اولین ایده‌هایی بود که زمینه‌ساز اینترنت مدرن شد. لیکلیدر، که اولین مدیر دفتر تکنیک‌های پردازش اطلاعات (IPTO) در ARPA بود، یک شبکه جهانی از کامپیوترها را مدنظر داشت که ارتباط و اشتراک اطلاعات بی‌وقفه بین دولت‌ها، مؤسسات، شرکت‌ها و افراد را امکان‌پذیر می‌کرد. این ایده در زمانی که کامپیوترها عمدتاً ماشین‌های مستقلی برای انجام وظایف خاص بودند، کاملاً انقلابی محسوب می‌شد. دیدگاه لیکلیدر ایجاد یک “میدان الکترونیکی عمومی” بود که در آن اطلاعات به صورت آزادانه قابل دسترسی و اشتراک‌گذاری باشد و منجر به تقویت همکاری و نوآوری شود.
💡 مفهوم شبکه کامپیوتری بین‌کهکشانی لیکلیدر در توسعه ARPANET به عنوان پیش‌درآمد اینترنت، نقش اساسی داشت. ایده‌های او درباره اشتراک زمانی و شبکه‌سازی، بر بسیاری از پیشگامان اولیه علوم کامپیوتر و شبکه‌سازی تأثیر گذاشت. اگرچه اصطلاح “شبکه کامپیوتری بین‌کهکشانی” کمی بزرگ‌نمایانه بود، اما جوهره دیدگاه بلندپروازانه لیکلیدر برای یک دنیای متصل را به تصویر می‌کشید. کار او پایه‌گذار توسعه فناوری‌ها و پروتکل‌های مهمی بود که در نهایت به ایجاد اینترنت به شکلی که امروز می‌شناسیم منجر شد. تاریخچه جامع اینترنت این پایه‌های اولیه را فراموش نکرده است.
ARPANET و تولد اینترنت
💡 شبکه پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته (ARPANET) اولین شبکه عملیاتی سوئیچینگ بسته‌ها و پیش‌درآمد اینترنت بود. این شبکه که توسط وزارت دفاع ایالات متحده تأمین مالی شد، در سال ۱۹۶۹ تأسیس گردید تا چهار دانشگاه UCLA، استنفورد، UC سانتا باربارا و دانشگاه یوتا را به هم متصل کرد. این شبکه از پردازنده‌های پیام رابط (IMP) برای اتصال سایت‌های مختلف استفاده می‌کرد و اولین پیامی که از طریق ARPANET ارسال شد “LO” بود (تلاشی برای ارسال “LOGIN” که سیستم را خراب کرد). ARPANET اولین شبکه‌ای بود که سوئیچینگ بسته‌ها و مجموعه پروتکل TCP/IP را پیاده‌سازی کرد، که این‌ها فناوری‌های اساسی برای اینترنت امروزی هستند.
منشأ و توسعه ARPANET
مفهوم ARPANET از نیاز به یک سیستم ارتباطی قوی که بتواند در برابر اختلالات احتمالی مانند حملات هسته‌ای مقاومت کند، نشأت گرفت. در سال ۱۹۶۶، باب تیلور (Larry Roberts) و لری رابرتز (Larry Roberts) از آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته (ARPA) شروع به کار بر روی پروژه‌ای کردند که کامپیوترهای مختلف در مؤسسات تحقیقاتی را به هم متصل کند. هدف این پروژه اشتراک منابع و بهبود ارتباطات بین دانشمندان و محققان بود.
هدف پروژه ARPANET، اشتراک منابع و بهبود ارتباطات بین دانشمندان و محققان بود.
در سال ۱۹۶۹، ARPA قراردادی با شرکت Bolt Beranek and Newman (BBN) برای توسعه پردازنده‌های پیام رابط (IMP) که اولین روترهای مورد استفاده در شبکه بودند، منعقد کرد.
نوآوری‌های کلیدی ARPANET
ARPANET چندین نوآوری کلیدی را معرفی کرد که به پایه‌های اینترنت تبدیل شدند:
سوئیچینگ بسته‌ها (Packet Switching) : این فناوری توسط پل باران (Donald Davies) و دونالد دیویس (Donald Davies) توسعه یافت، سوئیچینگ بسته‌ها به معنی شکستن داده‌ها به بسته‌های کوچک است که به طور مستقل منتقل می‌شوند و در مقصد دوباره جمع می‌شوند. این روش کارآمدتر و مقاوم‌تر از شبکه‌های سوئیچینگ مداری سنتی عمل می‌کند.
مجموعه پروتکل TCP/IP: وینت سرف و باب کان، پروتکل کنترل انتقال (TCP) و پروتکل اینترنت (IP) را توسعه دادند که به شبکه‌های مختلف اجازه می‌دهد به هم متصل شده و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این مجموعه پروتکل، به استاندارد ارتباطات اینترنتی تبدیل شد.
پروتکل کنترل شبکه (NCP): قبل از TCP/IP، ARPANET از NCP برای مدیریت ارتباط بین کامپیوترها استفاده می‌کرد. NCP بعداً با گسترش شبکه با TCP/IP جایگزین شد اما کماکان به عنوان اولین تلاش‌ها در تاریخچه جامع اینترنت ثبت شده‌اند.
گسترش و تأثیر ARPANET
💡 در طول دهه ۱۹۷۰، ARPANET به سرعت گسترش یافت و مؤسسات بیشتری را به یکدیگر متصل کرد و برنامه‌های جدیدی را توسعه داد. ایمیل به عنوان یکی از اولین برنامه‌های قاتل (killer apps) در سال ۱۹۷۱ معرفی شد و به سرعت به محبوب‌ترین عامل استفاده از شبکه تبدیل شد. تا اواسط دهه ۱۹۷۰، ARPANET به وسیله ده‌ها گره در سراسر ایالات متحده و حتی اتصالات بین‌المللی به بریتانیا و نروژ گسترش یافت.
برنامه کاربردی قاتل به هر نرم افزاری گفته می‌شود که آنقدر ضروری یا مطلوب است که ارزش اصلی برخی از فناوری های بزرگتر مانند سخت افزار کامپیوتر میزبان، کنسول بازی ویدیویی، پلت فرم نرم افزار یا سیستم عامل را به اثبات برساند.
در سال ۱۹۸۳، ARPANET به مجموعه پروتکل TCP/IP منتقل شد که نقطه عطف مهمی در توسعه اینترنت بود. این انتقال باعث شد تا شبکه‌های متعدد به هم متصل شوند و منجر به ایجاد اینترنت جهانی شود. بنیاد ملی علوم (NSF) نقش مهمی در این گسترش داشت و شبکه علوم کامپیوتر (CSNET) و بعداً NSFNET را که مراکز ابررایانه و مؤسسات دانشگاهی را متصل می‌کرد، پحت پوشش مالی خود قرار داد.
پایان ARPANET
ARPANET در سال ۱۹۹۰ به طور رسمی از کار افتاد، اما میراث آن همچنان باقی است. فناوری‌ها و پروتکل‌های توسعه‌یافته برای ARPANET به پایه‌های اینترنت مدرن تبدیل شدند. موفقیت این پروژه، امکان‌پذیری یک شبکه غیرمتمرکز و سوئیچینگ بسته‌ها را نشان داد و راه را برای زیرساخت ارتباطی جهانی که امروز به آن وابسته هستیم را هموار کرد.
گسترش و توسعه پروتکل‌ها
💡 در طول دهه ۱۹۷۰، ARPANET گسترش یافت و مؤسسات بیشتری را متصل کرد و پروتکل‌های کلیدی را توسعه داد. در سال ۱۹۷۳، وینت سرف و باب کان پروتکل کنترل انتقال (TCP) را معرفی کردند که بعداً به پروتکل اینترنت (IP) تبدیل شد و ستون فقرات ارتباطات اینترنتی را تشکیل داد. این توسعه به شبکه‌های مختلف اجازه داد تا به هم متصل شوند و مفهوم شبکه شبکه‌ها (network of networks) را به وجود آورد.
تولد شبکه جهانی وب
💡 در سال ۱۹۸۹، تیم برنرز-لی (Tim Berners-Lee)، دانشمند بریتانیایی در CERN، سیستمی برای اشتراک‌گذاری اطلاعات از طریق اینترنت با استفاده از ابر متن (hypertext) پیشنهاد داد. این سیستم که به عنوان شبکه جهانی وب (WWW) شناخته می‌شود، در سال ۱۹۹۰ پیاده‌سازی شد و شامل اولین مرورگر وب و سرور وب بود. WWW با دسترسی عمومی به اینترنت، انقلابی در جهان ایجاد کرد و به کاربران اجازه داد تا از طریق پیوندهای ابرمتن به اطلاعات دسترسی پیدا کنند.
طلوع www
💡 شبکه جهانی وب ابتدا برای پاسخگویی به نیاز اشتراک‌گذاری خودکار اطلاعات بین دانشمندان در دانشگاه‌ها و مؤسسات در سراسر جهان توسعه یافت. دیدگاه برنرز-لی ایجاد یک فضای اطلاعاتی جهانی بود که در آن هر سندی می‌توانست به هر سند دیگری پیوند داده شود و اشتراک‌گذاری یافته‌ها و همکاری بین محققان را آسان‌تر کند. مشخصات مدنظر او از شناسانه منبع یکسان (URI)، پروتکل انتقال ابرمتن (HTTP) و زبان نشانه‌گذاری ابرمتن (HTML) به فناوری‌های پایه وب تبدیل شدند.
در سال ۱۹۹۴، برنرز-لی کنسرسیوم شبکه جهانی وب (W3C) را در مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) تأسیس کرد تا بر توسعه استانداردهای وب نظارت کند. مأموریت W3C، تضمین رشد بلندمدت وب از طریق توسعه پروتکل‌ها و دستورالعمل‌هایی است که اطمینان حاصل کنند وب باز، قابل دسترس و قابل همکاری باقی می‌ماند. مشارکت‌های برنرز-لی در وب برای او جوایز متعددی از جمله شوالیه‌گری در سال ۲۰۰۴ و جایزه فناوری هزاره اولیه را به ارمغان آورده است.
تجاری‌سازی اینترنت
💡 دهه ۱۹۹۰ شاهد تجاری‌سازی اینترنت بود. معرفی اولین مرورگرهای وب، مانند Mosaic و Netscape Navigator، اینترنت را کاربرپسندتر کرد. در سال ۱۹۹۳، دولت ایالات متحده محدودیت‌های استفاده تجاری از اینترنت را لغو کرد که منجر به گسترش سریع خدمات و کسب‌وکارهای آنلاین شد. رونق دات‌کام در اواخر دهه ۱۹۹۰ شاهد افزایش استارتاپ‌های اینترنتی گردید، اگرچه با فروپاشی دات‌کام در سال ۲۰۰۰ به پایان رسید.
مرورگرها؛ عامل گسترش اینترنت
اولین مرورگر وب، به نام WorldWideWeb، توسط دانشمند بریتانیایی تیم برنرز-لی در سال ۱۹۹۰ در حالی که در CERN، سازمان اروپایی تحقیقات هسته‌ای، کار می‌کرد، توسعه یافت. این نرم‌افزار پیشگامانه برای کامپیوتر NeXT طراحی شده بود و به عنوان یک مرورگر و ویرایشگر عمل می‌کرد و به کاربران اجازه می‌داد صفحات وب را مشاهده و ایجاد کنند. نوآوری برنرز-لی در جهت گسترش دسترسی به شبکه جهانی وب بسیار مهم بود، زیرا یک رابط کاربری دوستانه برای پیمایش در اینترنت فراهم می‌کرد.
WorldWideWeb، که بعداً به Nexus تغییر نام داد (تا با شبکه جهانی وب اشتباه نشود)، چندین ویژگی کلیدی را معرفی کرد که هنوز هم برای مرورگرهای وب پایه و اساس هستند. این مرورگر از قالب‌بندی متن پایه، پیوندهای ابرمتنی و قابلیت نمایش تصاویر در کنار متن پشتیبانی می‌کرد؛ و این امکان را برای کاربران فراهم می‌کرد تا با کلیک بر روی پیوندها به طور یکپارچه بین اسناد و منابع مختلف در اینترنت پیمایش کنند. توسعه این مرورگر، آغازگر وب به عنوان یک پلتفرم برای اشتراک‌گذاری اطلاعات و تعامل بین افراد بود و زمینه را برای رشد انفجاری اینترنت در دهه‌های بعدی فراهم کرد.
با وجود نقش پیشگامانه‌اش، WorldWideWeb خیلی بود توسط مرورگرهای دیگر که دسترس پذیری بیشتری داشتند و استفاده از آن‌ها آسان‌تر بود، تحت‌الشعاع قرار گرفت. یکی از جانشینان قابل توجه آن، Mosaic بود که توسط مارک آندریسن (Marc Andreessen) و اریک بینا (Eric Bina) در مرکز ملی برنامه‌های کاربردی ابررایانه (NCSA) در سال ۱۹۹۳ توسعه یافت. رابط گرافیکی و پشتیبانی از محتوای چندرسانه‌ای، موزاییک را بسیار محبوب کرد طوری که به پذیرش گسترده اینترنت نیز منجر شد. این تکامل از WorldWideWeb به Mosaic و فراتر از آن، نشان‌دهنده پیشرفت‌های سریع در فناوری وب و تلاش مداوم برای بهبود نحوه دسترسی و تعامل ما با اطلاعات آنلاین است.
امروزه اینترنت بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره است و میلیاردها کاربر در سراسر جهان دارد. اینترنت همه جنبه‌های زندگی بشر از جمله ارتباطات، تجارت، آموزش و سرگرمی را متحول کرده است. فناوری‌هایی مانند پهن‌باند، وای‌فای و اینترنت موبایل آن را بیش از پیش در دسترس قرار داده‌اند. پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، خدمات پخش فیلم و سریال و رایانش ابری تنها چند نمونه از چگونگی ادامه تکامل اینترنت و شکل‌دهی به دنیای مدرن هستند و تاریخچه جامع اینترنت تلاشی در راستای درک این فناوری جذاب در زندگی بشر بود.
سئوالات متداول
تاریخچه اینترنت یک سفر جذاب است که چندین دهه را در بر می‌گیرد و شامل پیشرفت‌های فناوری و نقاط عطف کلیدی است. در اینجا به برخی از سوالات متداول درباره تاریخچه جامع اینترنت پاسخ می‌دهیم.
