شکاف دیجیتال (Digital Divide)

در این مطلب به تحلیل جامع شکاف دیجیتال Digital Divide از جمله ابعاد آن، دلایل ایجاد شکاف دیجیتال میان افراد و کشورها و پیامدهای ناشی از این بحران پرداخته‌ایم. با وجود اینکه این مقوله دارای عواقب بسیار خطرناکی خواهد بود اما پژوهشگران کمتر به این موضوع پرداخته‌اند که حاصل آن گسترش این شکاف میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است.

شکاف دیجیتال: یعني فاصله بین کسانی که به فناوری دسترسی دارند و کسانی که دسترسي ندارند.

شکاف دیجیتال به فاصله بین افراد یا گروه‌هایی اشاره دارد که به فناوری‌های دیجیتال مانند کامپیوترها، ساعت‌های هوشمند و اینترنت دسترسی دارند و آنانی که ندارند. این پدیده از سال‌های گذشته بر اساس مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی چندین بار مطرح شده است. در این مقاله، مفهوم شکاف دیجیتال را بررسی و عوامل ایجادکننده آن، پیامدهای آن و راهکارهای احتمالی را بیان کرده‌ایم.

نقاط شروع شکاف دیجیتال

عواملی زیادی به ایجاد شکاف دیجیتال منجر می‌شود:

مکان جغرافیایی: مناطق روستایی و کشورها در حال توسعه اغلب به تجهیزات دیجیتال محدودی دسترسی دارند، بنابراین ساکنان آن مناطق از دسترسی به اینترنت و فناوری‌های دیگر محروم می‌شوند.

عوامل اقتصادی: هزینه فناوری و دسترسی به اینترنت برای افراد با درآمد پایین چالش برانگیز است.

سن: افراد مسن ممکن است نتوانند خود را با فناوری جدید تطبیق دهند زیرا از این نوع فناوری برای آنها نامانوس است یا محدودیت‌های فیزیکی دارند.

وضعیت اقتصادی-اجتماعی: افراد دارای زمینه‌های اقتصادی-اجتماعی پایین ممکن است از منابع آموزشی کافی، فرصت‌های شغلی و خدمات بهداشت درمان کافی برخوردار نباشند بنابراین امکان بدست آوردن مهارت‌های دیجیتال را ندارند.

آموزش: عدم دسترسی به امکانات آموزشی نیز می‌تواند به شکاف دیجیتال منجر شود زیرا دانش‌آموزان از آموزش‌های دقیق درباره سواد دیجیتال و استفاده از فناوری بهره‌مند نیستند.

پیامدهای شکاف دیجیتال

پیامدهای شکاف دیجیتال چندین مورد هستند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

انزوای اجتماعی: افرادی که به فناوری‌های دیجیتال دسترسی ندارند ممکن است احساس کنند که از جامعه جدا شده‌اند و قادر به برقراری روابط اجتماعی نیستند.

ابعاد اقتصادی: محدود کردن دسترسی به فناوری‌های دیجیتال می‌تواند فرصت‌های اقتصادی را محدود کند بنابراین افرادی که نتوانند از زبان انگلیسی یا تجارت الکترونیکی استفاده کنند، دچار صدمات اقتصادی شوند.

افت سلامت عمومی: محدود کردن دسترسی به اطلاعات سلامت و خدمات پزشکی آنلاین می‌تواند منجر به افت وضعیت سلامت عمومی شود.

دسترسی محدود به آموزش: شکاف دیجیتال می‌تواند با محدود کردن دسترسی به منابع آموزشی آنلاین ، دوره‌های آموزشی و برنامه‌های تحصیلی باعث بروز تنگناهای اجتماعی و اقتصادی گردد.

راهکارهای کاهش شکاف دیجیتال

کاستن از شکاف دیجیتال نیاز به رویکرد چند وجهی دارد.

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال: حکومت‌ها و سازمان‌ها باید در ساختارها و حفظ زیرساخت‌ها در مناطق تحت‌پوشش خود سرمایه‌گذاری کنند.

پیشنهاد فناوری‌های ارزان: شرکت‌ها باید فناوری‌های ارزان عرضه کنند تا افراد با درآمد پایین بتوانند از آنها استفاده کنند.

آموزش سواد دیجیتال: نهادهای آموزشی باید آموزش سواد دیجیتال (digital literacy) را برای همه افراد دارای مهارت‌های لازم در جهت دسترسی و استفاده از فناوری‌ها فراهم کنند.

همکاری عمومی-خصوصی: همکاری حکومت‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها برای توسعه راهکارهای پایدار برای رسیدگی به شکاف دیجیتال ضروری است.

نتیجه گیری

همانطور که اشاره شد شکاف دیجیتال Digital Divide یکی از پدیده‌های شوم دنیای امروز و عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و بالطبع آن پیامدهای زیانباری داشته باشد.