كارشناسي ارشد مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي

كارشناسي ارشد مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي يكي از گرايش‌هاي اصلي رشته علم اطلاعات و دانش شناسي در مقطع كارشناسي ارشد دانشگاه‌ها در ايران است. در اين نوشته به طور تفصيلي و بر اساس برنامه آموزشي تصويبي از طرف وزارت علوم، تحقيقات و فناوري اين گرايش مورد بررسي قرار خواهد گرفت. به كليه دانشجويان اين رشته  پيشنهاد مي‌شود جهت آشنايي بيشتر با اين گرايش متن زير را به دقت مطالعه نمايند.

مقدمه:

كتابخانه‌هاي عمومي به عنوان يكي از اركان اساسي توسعه اجتماعي و فرهنگي مي‌توانند نقش بسيار تعيين كننده‌اي در ارتقاي آگاهي عمومي جامعه و دستيابي به اهداف دراز مدت داشته باشد. شكل گيري و پايداري نظام كتابخانه‌هاي عمومي در سطح جامعه بيش از هر چيز نيازمند وجود نيروي تحصيل‌كرده و ماهر براي اداره مناسب كتابخانه‌هاي عمومي است.

ايران كشوري است كه كتابخانه‌هاي عمومي آن نسبت به ساير انواع كتابخانه‌هاي آن بيشتر و به لحاظ اداره و تامين مالي متنوع‌تر است. حداقل چهار نوع كتابخانه‌ عمومي در ايران وجود دارد. نخست كتابخانه‌هاي عمومي وابسته به نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور كه بيش از 2000 كتابخانه را در بر مي‌گيرد. دوم، كتابخانه‌هاي عمومي زير مجموعه شهرداري‌هاي كلان شهرها كه در سالهاي اخير به ويژه در تهران روند صعودي به خود گرفته است. سوم، كتابخانه‌هاي عمومي نهادهاي مذهبي و مساجد كه هر چند نسبت به ساير انواع كتابخانه‌ها عموماً دير آشنا هستند اما در بين كتابخانه‌هاي بارزي مانند آستان قدس رضوي و نظير آن به چشم مي‌خورد كه در سالهاي اخير تلاشهاي زيادي در راستاي بهبود وضعيت و ايفاي نقش در منظومه اطلاع رساني علمي كشور آغاز كرده‌اند. چهارم، كتابخانه‌هاي عمومي وابسته به موقوفات و اشخاص صاحب نام كه زمينه بسيار مناسبي براي رشد و توسعه دارند.

همانگونه كه مشاهده مي‌شود، نظام كتابخانه‌هاي عمومي كشور از زمينه بسيار مناسبي براي استفاده از توانمندي‌هاي فارغ‌التحصيلان علوم اطلاعات و كتابداري برخوردارند. بنابراين نظام آموزش دانشگاهي كشور در اين زمينه وظيفه سنگيني را بر عهده دارد تا با تاسيس رشته – گرايش‌هاي مناسب زمينه را براي تامين نيروي انسانسي و محتواي علمي لازم براي راهبري و اداره اين كتابخانه‌ها فراهم آورد. طراحي رشته مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي گامي در اين راستا ارزيابي مي‌شود.

ضرورت و هدف

هم اكنون در نظام آموزش عالي كشور به صورت عام و در آموزش دانشگاهي رشته كتابداري و اطلاع رساني توجه شاياني به كتابخانه‌هاي عمومي مبذول داشته نمي‌شود. اين در حالي است كه در آينده ظرفيت جذب اين حوزه براي فارغ‌التحصيلان اين رشته بسيار بيشتر از ساير انواع كتابخانه‌ها خواهد بود. آنچه كه در قالب گرايش كتابخانه‌هاي عمومي در دوره كارشناسي ارشد مورد توجه قرار گرفته بود عملاً محدود به تعدادي دروس عمومي با محتواي كلي بود كه مورد استقبال گروه‌هاي آموزشي و دانشجويان قرار نمي‌گرفت.

بنابراين در عصر اطلاعات و دانش كه كتابخانه‌هاي عمومي مي‌توانند سهم بسيار مهمي در دانش افزايي عموم مردم داشته باشند، نگاه تخصصي و دقيق به حوزه كتابخانه‌هاي عمومي از ضرورت حياتي برخوردار است. بر اين مبنا هدف اين دوره اين است كه در قالب دروس متنوع و منسجم دانش اطلاعات لازم براي برپايي و اداره كتابخانه‌هاي عمومي را براي دانشجويان و علاقه‌مندان به اين رشته فراهم آورد. به گونه‌اي كه دانش آموختگان رشته مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي ضمن كسب توان براي اداره مناسب كتابخانه‌هاي عمومي و ارائه خدمات به گروه‌هاي هدف آن، از توانمندي مناسب براي پژوهش و كنكاش در زمينه مسائل مبتلابه اين كتابخانه‌ها و همچنين شكل دهي نظام مطلوب اطلاع رساني عمومي به قشرهاي مختلف جامعه برخوردار باشند.

طور دوره و شكل نظام

متوسط طول دوره كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع رساني با گرايش مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي شامل 4 نيمسال تحصيلي (2 سال) بوده و حداكثر آن طبق ضوابط پيش بيني شده در آئين نامه‌هاي مصوب وزارت علوم، تحقيقات و فناوري تعيين مي‌شود.

طور هر نيم سال 17 هفته و معادل يك نيمسال تحصيلي است. زمان هر واحد درسي از نوع نظري 17 ساعت و از نوع عملي 36 ساعت و از نوع كاروزي حداقل 68 ساعت در طول نيمسال است. كارورزي‌ها در كتابخانه‌هاي عمومي متناسب با سرفصل‌هاي تعيين شده به مورد اجرا در مي‌آيد.

تعداد واحدهاي درسي

تعداد واحدهاي دوره كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع رساني با گرايش مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي، 32 واحد و به شرح زير است:

توجه: در صورت تشخيص گروه آموزشي، دانشجويان بايد 2 درس 2 واحدي به عنوان جبراني به شكلي كه گروه صلاح بداند، بگذرانند.

نقش و توانايي

از فارغ‌التحصيلان گرايش مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي انتظار مي‌رود كه در پايان دوره از توانمندي‌هاي زير برخوردار باشند:

1. تسلط بر مباني نظري علم اطلاعات و كتابداري با تاكيد جدي بر نقش كتابخانه‌هاي عمومي.
2. توانمندي در شناخت دقيق گروه‌هاي كاربري و تعريف خدمات متناسب با نياز آنان.
3. توانايي كشل دهي و اداره كتابخانه‌هاي عمومي و ايجاد ارتباط مناسب با نهادهاي اجتماعي.
4. توانمندي در شناخت دقيق منابع موردنياز قشرهاي عموم مردم و گردآوري و سازماندهي مناسب آنان در كتابخانه.
5. توانايي مناسب در مساله يابي و تحليل دقيق مسائل و ارائه راهكارهاي متناسب.
6. پژوهش در حوزه كتابخانه‌هاي عمومي و كمك به تصميم گيري مناسب در اين زمينه.

مشخصات كلي

اين برنامه مشتمل بر مشخصات كلي، سرفصل درسها، جدول‌هاي درسهاي كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع رساني با گرايش مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي و نحوه اجراي برنامه است.

شرايط ورود

1. داشتن مدرك كارشناسي در يكي از رشته‌هاي تحصيلي از دانشگاه‌هاي معتبر داخل يا خارج از كشور.
2. داشتن معلومات عمومي و پايه كتابداري و اطلاع رساني

شرايط اجراي برنامه

راه‌اندازي كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع رساني با گرايش مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي، مستلزم در اختيار داشتن اعضاي هيئت علمي و امكاناتي به شرح زير است:

1. استاديار تمام وقت به ازاي حداقل هر 6 دانشجو يك نفر.
2. دارا بودن كتابخانه مجهز با امكان دسترسي از راه دور به پايگاه‌هاي اطلاعاتي موردنياز و دسترسي به منابع آموزشي حضوري.
3. كارگاه مجهز علوم كتابداري و اطلاع رساني با در اختيار داشتن منابع آموزشي موردنياز.
4. فراهم بودن امكان گذراندن كارورزي در كتابخانه‎‌هاي عمومي.

جدول درسهاي كارشناسي ارشد مطالعات كتابخانه‌هاي عمومي

شايان ذكر است در بخش دروس تخصصي اختياري تنها دو درس به صورت اختياري از طرف گروه دانشگاه مربوطه به دانشجو ارائه خواهد شد؛ ضمناً، معمولاً دانشجوياني كه رشته مقطع كارشناسي آنها غيرمرتبط به علم اطلاعات و دانش شناسي بوده است، 3 درس جبراني به ارزش 6 واحد نيز بايستي پاس كنند. با كليك بر روي هر درس مي‌توانيد جزئيات آن شامل هدف، سرفصل‌ها و منابع آن را نيز ملاحظه فرماييد.