علم (science) چیست؟
در این نوشتار با بررسی ریشه تاریخی، ارائه تعریف دقیق و شناخت انواع و کاربردهای علم به این پرسش مهم پاسخ میدهیم که علم (science) چیست؟ هر دانشجو، پژوهشگر یا حتی شهروند معمولی بایستی نسبت به اصطلاحات مهمی همچون تفاوت داده و اطلاعات، تفاوت علم و دانش و نیز تعریف علم و انواع آن اشراف داشته باشد تا بتواند ضمن آگاهی نسبت به این موارد، فرصت را برای بهرهمندی شخصی خود بیشتر فراهم کند.
فهرست مطالب
💡 تعریف علم
علم فعالیتی نظاممند برای سازماندهی دانش به شکل توضیحات و پیشبینیهای قابل آزمایش درباره جهان است. واژه “علم” از کلمه لاتین “scientia” به همین معنا گرفته شده است. منظور از علم، جستجوی دانش در مورد حقایق عمومی یا عملیات قوانین اساسی از طریق مشاهدات بیطرفانه و آزمایشهای نظاممند است.
علم فعالیتی نظاممند برای سازماندهی دانش به شکل توضیحات و پیشبینیهای قابل آزمایش درباره جهان است.
💡 تاریخچه علم
تاریخ توسعه علم از زمانهای باستان شروع شده و تا به امروز ادامه دارد:
♣ علم اولیه: علم در واقع در تمدنهای باستانی مانند مصر و بینالنهرین در حدود 3000 تا 1200 قبل از میلاد ظهور کرد. این مشارکتهای اولیه پایههای فلسفه طبیعی یونان را گذاشت که به دنبال توضیح پدیدههای طبیعی از طریق عقل و مشاهده بود.
♣ دوران قرون وسطی: طی سدههای میانی، علم در جهان اسلام بیشتر توسعه یافت و دانشمندان اسلامی، متون یونانی و رومی را ترجمه و بر اساس آنها علم را بنا کردند.
♣ دوران رنسانس: نوزایی در اروپا دوره مهمی از کشف علمی بود که منجر به انقلاب علمی شد.
♣ انقلاب علمی: در سدههای 16 و 17 شاهد توسعه روش علمی و پیشرفتهای عمده در زمینههایی مانند نجوم، فیزیک و زیستشناسی بودیم.
♣ سدههای 19 و 20 میلادی: این دوران، پیشرفتهای سریع در علم و فناوری را به ارمغان آورد که منجر به ظهور عصر مدرن علم شد.
♣ قرن 21: علم همچنان در حال تکامل است و به وسیله نوآوریهای فناورانه و تحقیقات بینرشتهای به پبش میرود.
💡 انواع علم
علم به طور کلی و بر اساس تقسیم بندی دایرهالمعارف بریتانیکا، علم به سه شاخه اصلی تقسیم میشود:
♣ علوم فیزیکی (Physical Sciences) : این علوم جهان غیرآلی را مطالعه میکنند و شامل رشتههایی مانند فیزیک، شیمی، نجوم و علوم زمین هستند. آنها بر درک قوانین اساسی طبیعت و خواص فیزیکی ماده و انرژی تمرکز دارند.
♣ علوم زیستی (Biological Sciences) : این علوم جهان آلی (موادی که در بدن موجودات زنده ساخته میشوند) زندگی و فرآیندهای آن را مطالعه میکنند. رشتههای علوم زیستی شامل زیستشناسی، پزشکی، بومشناسی و ژنتیک هستند. آنها به دنبال بررسی ساختار، عملکرد، رشد، منشاء، تکامل و توزیع موجودات زنده هستند.
♣ علوم اجتماعی (Social Sciences) : این علوم رفتار انسانی و جوامع را مطالعه میکنند و شامل رشتههایی مانند انسانشناسی، جامعهشناسی، روانشناسی، اقتصاد و علوم سیاسی هستند. علوم اجتماعی به دنبال درک جنبههای اجتماعی و فرهنگی زندگی انسانی هستند.
💡 کاربردهای علم
علم دارای کاربردهای متعددی است که بر جنبههای مختلف زندگی ما تأثیر میگذارد:
♣ پزشکی: تحقیقات علمی منجر به توسعه واکسنها، آنتیبیوتیکها و فناوریهای پیشرفته پزشکی شده است که بهبود مراقبتهای بهداشتی و افزایش امید به زندگی را به همراه داشته است.
♣ فناوری: نوآوریهای علمی پیشرفتهای قناورانه را هدایت کرده است که منجر به ایجاد کامپیوترها، تلفنهای هوشمند و اینترنت شده که ارتباطات و دسترسی به اطلاعات را تغییر داده است.
♣ علم محیط زیست: علم به ما کمک میکند تا مسائل محیط زیستی مانند تغییرات اقلیمی، آلودگی و حفاظت از منابع طبیعی را درک و حل کنیم.
♣ کشاورزی: پیشرفتهای علمی روشهای کشاورزی را بهبود بخشیده و منجر به افزایش تولید غذا و روشهای کشاورزی پایدار شده است.
♣ کاوش فضایی: علم به بشریت امکان داده تا فضا را کاوش کند و به کشفیات خود درباره منظومه شمسی و فراتر از آن ادامه دهد؛ ضمناً همکاری بینالمللی در مأموریتهای فضایی را تقویت کرده است.
♣ زندگی روزمره: علم به روشهای بیشماری بر زندگی روزمره ما تأثیر میگذارد، از غذایی که میخوریم و لباسهایی که میپوشیم تا حمل و نقلی که استفاده میکنیم و انرژی که خانههای ما را تأمین میکند.
امیدواریم پاسخ پرسش مهم علم (science) چیست؟ را دریافت کرده باشید و بتوانید در تشکیل حیات علمی خود و پیشبرد علم و دانش بشری سهیم باشید.
