شاخص حيات زبانها
در اين نوشتار بر اساس شاخص حيات زبانها Language Vitality Count به معرفي و بررسي هر كدام از حالتهاي زيست زبانها خواهيم پرداخت. بي‌شك منابع بسيار اندكي در سطح وب در اين خصوص وجود دارد كه اين مطلب يكي از آنهاست. مطالعه نوشته حاضر براي كليه اساتيد حوزه زبان، دانشجويان زبان و ادبيات، مترجمان و همه زبان آموزان از يك سو و فعالان فرهنگي و مسئولين كشور از سوي ديگر اهميت زيادي دارد.
مقدمه
در حال حاضر و در زمان نگارش اين مطلب، تعداد 7164 زبان توسط 7.66 ميليارد نفر انسان در سراسر جهان مورد استفاده قرار مي‌گيرد. از اين ميان و بر اساس آمار ارائه شده، 86 درصد اين افراد با سواد هستند و علاوه بر استفاده گفتاري، روزانه به شكل نوشتاري نيز با اين زبانها تعامل دارند. برقراري ارتباطات و بيان انديشه ذهني از اوليه نيازهاي انساني قلمداد مي‌شود كه تنها از طريق زبان قابل تامين است. بنابراين پايش، حفظ و حراست از اين نعمت خدادادي بر همه انسانها بويژه زبانشناسان و فعالان حوزه زبان ضروري است.
زبانهاي جهان از زمان تولد خود، دوره‌هاي چهار گونه‌اي را طي مي‌كنند. در اين مطلب قصد داريم بر اساس آخرين شاخص‌هاي ارائه شده از سوي اطلس زبانهاي جهان (Ethnologue) اين چهار وضعيت را معرفي كنيم.
شاخص حيات زبانها
شاخص حيات زبان Language Vitality Count مهمترين سنجه در ارزيابي وضعيت زنده بودن و گستردگي يك زبان است. اين شاخص كه از سوي مرجع اسنولوگ ارائه مي‌شود به پايش دقيق زبانهاي موجود در جهان مي‌پردازد. بر اساس آخرين آمار ارائه شده (تيرماه 1403) اين شاخص به شكل نمودار زير قابل مشاهده است.
این نمودار پروفایل زبان‌های جهان را با توجه به سطح حیات زبانی آنها نشان می‌دهد.بر اين اساس، زبانهاي جهان در يكي از چهار گروه بالا قرار مي‌گيرند كه در ادامه به معرفي هر كدام خواهيم پرداخت.
انواع حيات زبانها
همانطور كه اشاره شده، زبانها بر اساس وضعيت زنده بودن يكي از چهار حالت زير را دارند:
⇐ نهادينه (Institutional) : در اين حالت زبان به حدی توسعه یافته است که توسط نهادهایی فراتر از خانه و جامعه استفاده و حفظ می‌شود.
⇐ پایدار (Stable) : در اين وضعيت، زبان توسط نهادهای رسمی حمایت نمی‌شود، اما هنوز در خانه و جامعه به گونه‌ای نفوذ دارد که همه کودکان این زبان را یاد می‌گیرند و از آن استفاده می‌کنند.
⇐ در معرض خطر (Endangered) : در اين صورت، زبان دیگر به طور معمول توسط کودکان یاد گرفته و به كار برده نمی‌شود.
⇐ منقرض شده (Extinct) : در اين شكل، زبان دیگر استفاده نمی‌شود و هیچ کسی حس هویتی قومی مرتبط با این زبان را حفظ نمی‌کند.
كليه فعالان حوزه زبان و بلكه هم انسانها بايستي نسبت به زبان مادري و مورد استفاده خود (دوم يا خارجي) اطلاع كامل داشته باشند و در حفظ و نگهداري از آن كوشا باشند.
