روايي و پايايي پژوهش
در ادامه مباحث مرتبط با روش تحقيق، به مبحث روايي و پايايي پژوهش خواهيم پرداخت. دو شاخصه ياد شده براي اثبات صحت و تعميم پذيري پژوهش انجام شده كاملاً ضروري بوده و از ويژگيهاي حياتي هر كار تحقيقاتي و دانشگاهي محسوب مي‌شوند.
روايي و پايايي چيست؟
پایایی و روایی مفاهیمی هستند که برای ارزیابی کیفیت تحقیق مورد استفاده قرار می گیرند. اين دو مورد نشان می دهند که یک روش، تکنیک یا آزمایش به چه دقتي يك پديده را اندازه گیری می کند. پایایی (reliability) در مورد ثبات یک معیار است و روایی (validity) در مورد صحت یک اندازه گیری است. هنگام ایجاد طرح تحقیق، برنامه ریزی روش ها و نوشتن نتایج پروژه به ویژه در تحقیقات کمِّی، در نظر گرفتن روايي و پايايي از اهميت بسيار زيادي برخوردار است.
مفهوم روايي در پژوهش
به شما چه می‌گوید؟
میزانی که نتایج واقعاً آنچه را که قرار است اندازه گیری کنند، اندازه گیری می کند.
چگونه ارزیابی می شود؟
با بررسی میزان مطابقت نتایج با تئوری های تثبیت شده و سایر معیارهای همان مفهوم.
ارتباط آنها چگونه است؟
یک اندازه گیری معتبر به طور کلی قابل اعتماد است: اگر یک آزمایش نتایج دقیقی تولید کند، باید تکرار شوند.
مفهوم پايايي در پژوهش
به شما چه می‌گوید؟
زمانی که تحقیق در شرایط یکسان تکرار می شود تا چه حد می توان نتایج را بازتولید کرد.
چگونه ارزیابی می شود؟
با بررسی سازگاری نتایج در طول زمان، بین ناظران مختلف و در بخش‌هایی از خود آزمون.
ارتباط آنها چگونه است؟
یک اندازه گیری قابل اعتماد همیشه معتبر نیست: نتایج ممکن است تکرار شوند، اما لزوما درست نیستند.
تفاوت روايي و پايايي
روايي و پايايي ارتباط نزدیکی با هم دارند، اما معنی آنها متفاوت است. یک اندازه گیری می تواند بدون صحت (روايي) قابليت اعتماد (پايايي) را داشته باشد. با این حال، اگر اندازه گیری صحت (روايي داشته باشد)، معمولاً ثبات (پايايي) دارد.
روايي چیست؟
روایی به این اشاره دارد که یک روش با چه دقتی آنچه را که در نظر گرفته شده است اندازه گیری می کند. اگر تحقیق از اعتبار بالایی برخوردار باشد، به این معنی است که نتایجی را تولید می‌کند که با ویژگی ها و تغییرات واقعی در دنیای فیزیکی یا اجتماعی مطابقت دارد. قابلیت اطمینان بالا یکی از شاخص های معتبر بودن اندازه گیری است. اگر روشی پايايي نداشته باشد، احتمالاً روايي هم ندارد.
مثال 1:
اگر دماسنج هر بار دماهای متفاوتی را نشان می‌دهد، حتی اگر شرایط را به دقت کنترل کنید تا از ثابت ماندن دمای نمونه اطمینان حاصل کنید، دماسنج احتمالاً خراب است و بنابراین اندازه‌گیری‌های آن صحت ندارند
مثال 2:
اگر پرسشنامه علائم در زمان های مختلف و با پزشکان مختلف به تشخیص قابل اعتمادی منجر شود، این نشان می دهد که به عنوان اندازه گیری وضعیت پزشکی از اعتبار بالایی برخوردار است.
با این حال، پایایی به تنهایی برای اطمینان از اعتبار کافی نیست. حتی اگر یک آزمایش قابل اعتماد باشد، ممکن است وضعیت واقعی را به درستی منعکس نکند.
مثال نقض:
دماسنج که برای آزمایش نمونه استفاده کردید نتایج قابل اعتمادی را ارائه می دهد. با این حال، دماسنج به درستی کالیبره نشده است، بنابراین نتیجه 2 درجه کمتر از مقدار واقعی است. بنابراین، اندازه گیری معتبر نیست.
مثال نقض:
گروهی از شرکت کنندگان در آزمونی که برای اندازه گیری حافظه کاری طراحی شده است، شرکت می کنند. نتایج قابل اعتماد هستند، اما نمرات شرکت کنندگان به شدت با سطح درک مطلب آنها ارتباط دارد. این نشان می دهد که این روش ممکن است اعتبار پایینی داشته باشد و درک خواندن شرکت کنندگان را به جای حافظه کاری آنها اندازه گیری کند.
ارزیابی روايي دشوارتر از پايايي است و اهميت بيشتري دارد. برای به دست آوردن نتایج مفید، روش هایی که برای جمع آوری داده های خود استفاده می کنید باید معتبر باشند: تحقیق باید آنچه را که ادعا می کند اندازه گیری كند. این موضوع تضمین می کند که بحث شما در مورد داده‌ها و نتیجه گیری‌هایی که می کنید نیز روايي دارند.
پايايي چیست؟
روايي يا صحت به این اشاره دارد که یک روش چگونه چیزی را اندازه گیری می کند. اگر بتوان به طور مداوم با استفاده از روش‌های مشابه در شرایط یکسان به یک نتیجه رسید، اندازه‌گیری قابل اعتماد بوده و روايي لازم را دارد.
مثال 1:
دمای یک مایع را چندین بار در شرایط یکسان اندازه گیری می‌کنید. دماسنج هر بار دمای یکسانی را نشان می دهد، بنابراین نتایج قابل اعتماد (روايي) هستند.
مثال 2:
یک پزشک با استفاده از پرسشنامه، علائم تشخیص يك بیماری طولانی مدت را مي‌سنجد. چندین پزشک مختلف از یک پرسشنامه برای یک بیمار استفاده می کنند اما تشخیص های متفاوتی را ارائه می دهند. این نشان می دهد که پرسشنامه از پایایی كمي برخوردار است.
روش اندازه گيري روايي و پايايي
پايايي را می توان با مقایسه نسخه‌های مختلف یک اندازه گیری تخمین زد. سنجش روايي دشوارتر است، اما می توان آن را با مقایسه نتایج با سایر داده ها یا نظریه های مرتبط تخمین زد. روش‌های تخمین پایایی و روایی معمولاً به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند.
انواع سنجش روايي
روايي یک اندازه گیری را می‌توان مي‌توان بر اساس سه نوع ادله اصلی تخمین زد. هر نوع از اينها را می توان با تائيد متخصص یا روش های آماری اثبات کرد.
ساختار (Construct)
پایبندی یک معیار به نظریه موجود و دانش مفهوم مورد سنجش.
مثال:
پرسشنامه عزت نفس را می توان با اندازه گیری سایر ویژگی‌های شناخته شده یا فرض شده مرتبط با مفهوم عزت نفس (مانند مهارت‌های اجتماعی و خوش بینی) ارزیابی کرد. همبستگی قوی بین نمرات عزت نفس و صفات مرتبط نشان دهنده روایی بالاي آن سازه است.
محتوا (Content)
میزانی که اندازه گیری تمام جنبه‌های مفهوم مورد سنجش را پوشش می‌دهد.
مثال:
آزمونی که هدف آن اندازه‌گیری سطح زبان اسپانیایی گروهي از دانش‌آموزان است، شامل مولفه‌های خواندن، نوشتن و صحبت کردن است، اما مولفه شنیداری ندارد. کارشناسان موافق هستند که درک شنیداری یک جنبه ضروری از توانایی زبان است، بنابراین اين آزمون فاقد اعتبار محتوایی برای اندازه‌گیری سطح کلی توانایی در زبان اسپانیایی است.
معيار (Criterion)
میزان مطابقت نتیجه یک اندازه گیری با سایر معیارهای معتبر همان مفهوم.
مثال:
یک نظرسنجی برای سنجش عقاید سیاسی رای دهندگان در یک منطقه انجام می‌شود. اگر نتایج به‌طور دقیق نتیجه انتخابات را در آن منطقه پیش‌بینی کند، نشان می‌دهد که نظرسنجی از اعتبار معیار بالایی برخوردار است.
برای ارزیابی اعتبار یک رابطه علت و معلولی، باید روايي دروني (طراحی آزمایش) و روايي بيروني (قابلیت تعمیم نتایج) را نیز در نظر بگیرید.
انواع سنجش پايايي
آزمون – باز آزمون (test-retest)
ثبات یک اندازه گیری در طول زمان: آیا با تکرار اندازه گیری نتایج یکسانی به دست می آورید؟
مثال:
گروهی از شرکت کنندگان پرسشنامه ای را تکمیل می‌کنند که برای اندازه گیری ویژگی‌های شخصیتی طراحی شده است. اگر پرسشنامه را به فاصله روزها، هفته ها یا ماه‌ها تکرار کنند و پاسخ‌های یکسانی بدهند، این نشان دهنده پایایی بالای با استفاده از روش آزمون-بازآزمون است.
بين آزمونگران (interrater)
ثبات یک اندازه گیری در بین ارزیاب ها یا ناظران: آیا زمانی که افراد مختلف اندازه گیری مشابهی را انجام می دهند، نتایج یکسانی به دست می آورید؟
مثال:
بر اساس یک چک لیست معیارهای ارزیابی، پنج ممتحن نتایج متفاوتی را برای یک پروژه دانشجویی ارائه می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که چک لیست ارزیابی دارای پایایی بين آزمونگران (interatoer) پایینی است (به عنوان مثال، به دلیل اینکه معیارها بسیار ذهنی هستند).
ثبات داخلي (Internal consistency)
سازگاری خود اندازه گیری: آیا نتایج یکسانی از بخش های مختلف آزمایشی که برای اندازه گیری یک پديده طراحی شده اند به دست می‌آورید؟
مثال:
یک پرسشنامه برای سنجش عزت نفس طراحی كرده‌ايد. اگر نتایج را به طور تصادفی به دو نیمه تقسیم کنید، باید همبستگی قوی بین دو مجموعه از نتایج وجود داشته باشد. اگر دو نتیجه بسیار متفاوت باشند، این موضوع نشان دهنده پايايي داخلی پایین است.
اثبات روايي و پايايي در پژوهش
روايي و پايايي نتایج شما به ایجاد یک پروپوزال قوی، انتخاب روش‌ها و نمونه‌های مناسب و نيز انجام تحقیق با دقت و ثبات بستگی دارد.
اثبات روايي در پژوهش
اگر از امتیازها یا رتبه‌بندی‌ها برای اندازه‌گیری تغییرات در چیزی (مانند ویژگی‌های روان‌شناختی، سطوح توانایی یا ویژگی‌های فیزیکی) استفاده می‌کنید، مهم است که نتایج شما تا حد امکان تغییرات واقعی را منعکس کند. روايي باید در مراحل اولیه تحقیق شما، زمانی که تصمیم می گیرید چگونه داده های خود را جمع آوری کنید، در نظر گرفته شود.
1 – روش های مناسب اندازه گیری را انتخاب کنید:
اطمینان حاصل کنید که روش و تکنیک اندازه گیری شما در عين کیفیت بالا و هدفمند برای اندازه گیری دقیقاً آنچه نياز داريد، به طور کامل و بر اساس دانش موجود بررسی شوند.
به عنوان مثال، برای جمع آوری داده ها در مورد یک ویژگی شخصیتی، می توانید از یک پرسشنامه استاندارد استفاده کنید که روايي و پايايي لازم را دارد. اگر پرسشنامه محقق ساخته تهیه می کنید، باید بر اساس تئوری تثبیت شده یا یافته های مطالعات قبلی باشد و سؤالات باید با دقت و دقیق بیان شوند.
2 – برای انتخاب آزمودنی‌های خود از روش‌های نمونه گیری مناسب استفاده کنید:
برای تولید نتایج قابل تعمیم معتبر، جمعیتی را که در حال تحقیق بر روي آنها هستيد به وضوح تعریف کنید (به عنوان مثال افرادی از یک محدوده سنی خاص، موقعیت جغرافیایی، یا حرفه). اطمینان حاصل کنید که تعداد نمونه به اندازه كافي بوده و نماينده جامعه خود هستند.
اثبات پايايي در پژوهش
پایایی باید در طول فرآیند جمع آوری داده‌ها در نظر گرفته شود. هنگامی که از ابزار یا تکنیکی برای جمع آوری داده ها استفاده می کنید، نتایج بايستي دقیق، پایدار و قابل تکرار باشند.
1 – روش های خود را به طور مداوم اعمال کنید.
روش خود را با دقت برنامه ریزی کنید تا مطمئن شوید که مراحل یکسانی را برای هر اندازه گیری انجام می دهید. این امر به ویژه در صورتی مهم است که چندین محقق در آن مشارکت داشته باشند.
به عنوان مثال، اگر مصاحبه یا مشاهداتی انجام می‌دهید، به وضوح نحوه شمارش رفتارها یا پاسخ‌های خاص را مشخص کنید و مطمئن شوید که سوالات هر بار به یک شکل بیان می شوند.
2 – شرایط تحقیق خود را استاندارد کنید.
هنگامی که داده های خود را جمع آوری می کنید، شرایط را تا حد امکان ثابت نگه دارید تا از تأثیر عوامل خارجی که ممکن است در نتایج تغییر ایجاد کنند، بكاهيد.
به عنوان مثال، در یک پروژه آزمایشی، مطمئن شوید که به همه شرکت کنندگان اطلاعات یکسان داده می شود و تحت شرایط یکسان آزمایش می شوند.
محل درج روايي و پايايي در پايان نامه
بايستي روايي و پايايي را در بخش های مختلف پایان نامه یا رساله خود مورد بحث قرار دهید. مدنظر قرار دادن آنها در برنامه ریزی پژوهش و تفسیر نتایج، کار شما را معتبرتر و قابل اعتمادتر می کند. روايي و پايايي پژوهش در بخش‌هاي مختلف پايان نامه و رساله به ترتيب زير درج مي‌شوند:
بخش پيشينه پژوهش
ساير پژوهشگران برای ابداع و بهبود روش هایی که قابل اعتماد و معتبر هستند، چه کرده‌اند؟
بخش روش شناسي
چگونه تحقیق خود را برای اطمینان از روايي و پايايي معیارهای مورد استفاده طرح ريزي کرده‌اید؟ نمونه انتخابی و اندازه، آماده سازی نمونه، شرایط خارجی و تکنیک های اندازه گیری بايستي اين ويژگي را داشته باشند.
بخش نتايج
اگر روايي و پايايي را محاسبه می کنید، این مقادیر را در کنار نتایج اصلی خود بیان کنید.
بخش بحث
اصلي ترين بخشي است که باید در مورد ميزان روايي و پايايي نتایج شما صحبت کنید. آیا آنها سازگار بودند و مقادير واقعی را منعکس می کردند؟ اگر نه، چرا اينطور بود؟
بخش نتيجه گيري
اگر روايي و پايايي مشکل بزرگی برای یافته‌های شما بود، ذکر این موضوع در اين قسمت می‌تواند مفید باشد.
