تشخیص کیفیت منابع علمی

اگر از جمله دانشجویان تحصیلات تکمیلی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، اعضای هیئت علمی دانشگاه یا پژوهشگران حیطه‌های دانشگاهی باشید، تشخیص کیفیت منابع علمی قطعاً یکی از دغدغه‌های شماست. در مطلب آموزشی امروز بر اساس مدل ارائه شده از سوی کتابخانه دانشگاه موناش استرالیا، این راهبرد به طور کامل تشریح خواهد شد.

منبع علمی یعنی چه؟

پیش از آنکه وارد مقوله تشخیص کیفیت منابع علمی شویم بایستی با مفهوم منبع علمی (Scientific Resource) آشنا شویم. پژوهشگران، دانشجویان، اعضای هیئت علمی و کلیه فعالان عرصه‌های علمی، حاصل پژوهش بنیادین یا کاربردی خود را در قابل نوشته دانشگاهی (Academic Writing) به جامع مخاطبان خود عرضه می‌کنند؛ این نوشته‌ها می‌تواند یکی از عناوین زیر منتشر شود. این دسته بندی در بسیاری از نرم‌افزار مديريت منابع علمی مانند مندلی (Mendeley) عمومیت دارد.

بر این اساس، پژوهشگر در مرحله نگارش نوشته خود ناگزیر به استفاده از این منابع اطلاعاتی خواهد بود. در این بین با توجه به پدیده انفجار اطلاعات (Information explosion) حجم بسیار زیادی از اطلاعات تولید می‌شوند که بعضاً فاقد کیفیت و اصالت لازم هستند.

روش تشخیص کیفیت منابع

بعد از اینکه با مفهوم منبع علمی آشنا شدیم، بایستی از بین منابعی که به آنها دست خواهیم یافت بایستی توانایی تشخیص کیفیت موارد مطلوب را داشته باشیم. بر این اساس، کتابخانه دانشگاه موناش استرالیا در قالب یک اطلاع‌نگاشت، مهارت تشخیص را در قالب پارامترهای زیر به پژوهشگران و دانشجویان آموزش داده است. بر این اساس، بعد از استخراج مولفه‌های یاد شده، در قالب تصویر زیر آنها را به فارسی ترجمه کرده‌ایم.

بر این اساس، بعد از اینکه منبع مربوطه را جستجو کردید، به هشت پرسش طرح شده در تصویر بایستی پاسخ دهید؛ در صورتی که پاسخ‌های شما در آن خصوص در اکثر موارد (بیش از 5 مورد) مثبت باشد، منبع مدنظر شما علمی بوده و از کیفیت لازم برخوردار است. به عنوان نمونه اگر مقاله‌ای را از پایگاه اطلاعاتی پايگاه اطلاعاتي گوگل اسكالر جستجو کردید، پرسش‌های مربوطه را در خصوص آن پاسخ می‌دهید و در صورت تائید آنها، توصیه می‌شود از آن منبع در کارهای دانشگاهی خود اعم از پایان‌نامه، رساله، مقاله یا کتاب استفاده کنید.