اقتصاد دیجیتال در برنامه هفتم

تحلیل و بررسی مصوبات، توضیحات و کارهای پیش بینی شده در بخش اقتصاد دیجیتال در برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران در این نوشته مدنظر بوده است. با توجه به اینکه این برنامه در تاریخ 5 تیرماه 1403 توسط رئیس قوه مقننه به دولت ابلاغ شد، لازم الاجرا خواهد بود. در ادامه به ابعاد مختلف حوزه اقتصاد دیجیتال در این برنامه پرداخته‌ایم.

ابلاغ برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 5 تیرماه 1403 خورشیدی توسط رئیس قوه مقننه به دولت انجام شد. بر اساس نامه صادر شده توسط ایشان، مطابق با اصول 123 و 131 قانون اساسی و طبق تصویب این قانون در روز سه شنبه مورخه 1 خرداد 1403 و همچنین موافقت مجمع تشخیص مصلحت نظام در تاریخ 2 تیر 1403، این قانون به دولت ابلاغ شده است.

فصل 13 قانون برنامه هفتم پیشرفت به موضوع توسعه شبکه ملی اطلاعات و اقتصاد رقومی (دیجیتال) اختصاص دارد که در این نوشته قصد دارم به تحلیل بخش اقتصاد دیجیتال (رقومی) در این برنامه بپردازیم. بخشی که به باور برخی از متخصصان علم اطلاعات، ابهامات زیادی دارد و قابلیت تحقق کمی دارد.

فصل 13 قانون برنامه هفتم پیشرفت به موضوع توسعه شبکه ملی اطلاعات و اقتصاد رقومی (دیجیتال) اختصاص دارد

مواد موجود در بخش اقتصاد دیجیتال

بخش اقتصاد دیجیتال در این برنامه دارای دو ماده 66 و 67 به شرح زیر است:

1 – شرح اقدامات لازم جهت افزایش سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی

2 – اولویت بندی اجرای برنامه‌های فضایی در جمهوری اسلامی ایران

همانطور که در بالا اشاره شد، ماده 66 بخش اقتصاد دیجیتال (رقومی) در فصل 13 قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران انحصاراً به حوزه اقدامات لازم جهت افزایش سهم افتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی اختصاص دارد. در ابتدای این بخش اشاره دارد که به منظور افزایش سهم اقتصاد رقومی (دیجیتال) از تولید ناخالص ملی، اقدامات زیر انجام می‌گیرد.

اقدامات برنامه ریزی شده در بخش اقتصاد دیجیتال

بر اساس آنچه در این قسمت از فصل 13 برنامه آمده است، اقدامات زیر بایستی انجام شود:

الف: تدوین سند نظام اقتصاد دیجیتال توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری دستگاه‌ های عضو کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال دولت و به تصویب رساندن آن در شورای عالی فضای مجازی

بند الحاقی: تاسیس صندوق توسعه فیبر نوری توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی

ب: تأمین زیرساخت‌های لازم برای توسعه اقتصاد رقومی(دیجیتال)، اعم از ارتباطی و اطلاعاتی(ابری) و ذخیره سازی و پردازش سریع برای حضور و رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

پ: حذف شد

ت: آموزش و تربیت حداقل ۵۰۰/۰۰۰ نیروی انسانی ماهر و متخصص برای توسعه اقتصاد رقومی و فضای مجازی کشور توسط دستگاه‌های متولی

ث: تهیه نظام سنجش سهم زیست بوم اقتصاد رقومی در ارزش افزوده کل اقتصاد کشور توسط مرکز آمار ایران

ج: دسترسی کسب وکارهای رقومی (دیجیتال) به داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز را از طریق مرکز ملی تبادل اطلاعات توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

بند الحاقی 1: فراهم آوردن امکان پذیرش شرکت‌های فعال این حوزه در بازار اوراق بهادار با ایجاد بهابازار(بورس)تخصصی وزارت امور اقتصادی و دارایی

بند الحاقی 2: صدور پروانه کلیه خدمات ارتباطی از طریق درگاه ملی مجوزهای کشور توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی

چالش‌های اجرای این برنامه

همانطور که در بند الف ماده 1 این برنامه اشاره شده است، مقرر خواهد بود برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران از سال 1403 تا 1407 در کشور اجرا گردد. شوربختانه به اذعان رئیس مرکز پژوهش‌های مجلش شورای اسلامی در تاریخ 4 تیرماه 1401، میانگین اجرای برنامه توسعه طی ۶ دوره گذشته حدود ۳۰ درصد بوده است که در ابتدای امر متخصصان علوم اطلاعات، فعالان حوزه اقتصاد دیجیتال و سایر صنوف مرتبط را نسبت به اجرای اقدامات برنامه ریزی شده ناامید کند. علاوه بر آن بایستی به موارد زیر نیز به عنوان چالش‌های اجرای بخش اقتصاد دیجیتال اشاره کرد.

1 – درصد پایین تحقق برنامه‌های گذشته پیشرفت کشور (میانگین 30 درصد)

2 – مشخص نبودن سازوکار دقیق نظارت و اجرای برنامه (ابهام در مقدمه)

3 – مبهم بودن روند کاری شورای عالی راهبری برنامه (بخش ساختار راهبری برنامه)

4 – نبود سازوکار تشویق از اجرا و توبیخ از ترک فعل اجرای برنامه

5 – ابهام در اقدامات مطرح شده و آرمانی بودن کارهای مدنظر

با توجه به اقدامات مدنظر در برنامه در قیاس با شرایط کشور، به نظر نمی‌رسد بتوان در مدت 5 ساله اجرای این برنامه، تحقق آنها را محتمل دانست.

به عنوان نمونه تحقق بند ت که شامل آموزش و تربیت 500 هزار نفر نیروی ماهر و متخصص برای توسعه اقتصاد دیجیتالی بسیار دور از انتظار است. تربیت نیروی متخصص در این حوزه نیازمند زیرساخت‌های فراوان آموزشی، پژوهشی و عملیاتی است که در حال حاضر نواقص فراوانی در آن وجود دارد.